معمولا برای تولید شیر خشک بدون چربی و یا شیر پاستوریزه بدون چربی در تولید زیاد لازم است از دستگاه های خامه گیر با حجم بالا مانند ۲۰ تا ۲۵ تن در ساعت استفاده شود. در ادامه با جهان شیمی همراه باشید تا بیشتر با دستگاه خامه گیر آشنا شوید.

دستگاه های خامه گیر

از دستگاه های خامه گیر به منظور تولید شیر خشک بدون چربی یا شیر پاستوره بدون چربی استفاده می شود. خامه بدست آمده از این دستگاه ها می تواند از ۳۰ تا ۸۰ درصد چربی متغیر باشد ولی به طور کلی خامه های بسته بندی از ۱۰ تا ۸۰ درصد تقسیم می گردند.
بر اساس یک پروسه یا فرآیند فیزیکی که مربوط است به اختلاف دانسیته چربی خامه چربی داخل غشاء و چگالی محلولی که در آن امولسه شده اند می توان عمل جداسازی ذرات چربی را از شیر انجام داد.
اگر شیر خام را در سردخانه و محلی خنک حدود ۴ تا ۷ درجه سانتیگراد نگهداریم، گویچه های چربی به تدریج به طرف سطح شیر صعود کرده و پس از مدتی یک لایه خامه با حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد چربی می توان از سطح گرفت، به این پدیده “کریمینگ” گفته می شود که نیروی ثقلی که ذرات را صعود میدهند
در کارخانجات بزرگ تبدیل شیر برای خامه گیری از دستگاه های خامه گیر هرماتیک با ظرفیت بالا استفاده می شود که تعداد زیادی دیسک مخروطی ناقص شکل با تعدادی سوراخ و زوائدی در حد چند میلیمتر روی آنها قرار گرفته است که در سرعت زیاد این دیسک ها که هم بر روی همدیگر و در یک مجموعه به نام رتور واقع گشته اند تشکیل می گردند.
در دستگاه های خامه گیر هرماتیک به هیچ وجه حباب هوا وارد این دیسک ها نبایستی بشود و معمولا جریان ورود شیر از طرف پایین بوده که بر روی دیسک ها ریخته می شود.

عواملی که در جدا شدن ذرات خامه از شیر دستگاه های خامه گیر نقش دارند

به طور کلی عواملی که در جدا شدن ذرات خامه از شیر در خامه گیرهای مکانیکی دخالت دارند عبارتند از :

۱- درجه حرارت

معمولا عمل جدا شدن در ۴ تا ۷۰ درجه سانتیگراد انجام می شود. البته در حرارت پایین و ۴ درجه ممکن است تعدادی از گویچه های چربی در شیر پس چرخ باقی بمانند در کارخانجات به طور معمول در ۴۵ تا ۵۰ درجه این عمل را انجام می دهند.

۲- سرعت چرخش دیسک ها

اگر چه در ۷۰۰۰ دور امکان بیشتری برای جدا شدن ذرات چربی هست ولی خامه گیرهایی طراحی شده اند که با ظرفیت بالا قادرند تا ۲۰۰۰۰ دور در دقیقه به خوبی عمل خامه گیری را انجام دهند که ظرفیت اینها ۲۰ تا ۲۵ تن در ساعت است.

٣- فاصله بین دیسک ها

هر چه کمتر باشد راندمان بیشتر خواهد شد. معمولا فاصله از ۰/۲ تا ۱ / ۲ میلیمتر می باشد که از دیسک های کوچک تا بزرگتر متفاوت می باشند.

۴- تعداد دیسک ها

هر چه بیشتر باشد راندمان جداسازی بهتر خواهد بود.

۵- سرعت ورود شیر به دستگاه خامه گیر

اگر بیش از حد و استاندارد باشد باعث مخلوط شدن شیر پرچرب و خامه گردیده و به اصطلاح عمل فلودینگ (سیل آسای) شیر ورودی، راندمان را کم خواهد نمود. در این صورت والو یا دریچه های مخصوصی به نام “دریچه برگشت فشاری” در جلوی ورود شیر برای جلوگیری از عمل فوق قرار میدهند.

۶- نوع شیر

نوع حیوان، نژاد و دوره و زمان شیردهی که در اندازه ذرات مؤثر می باشند مسلما در سرعت جداسازی دخالت دارند به طوری که راندمان را پایین می آورد. بنابراین نژادهای جرزی و گرنزی که ذرات درشت تر چربی دارند در خامه گیری شیر راندمان خوبی نشان میدهند. یک راندمان خوب برای تولید شیر پس چرخ آن است.

۷- ورود هوا به دستگاه خامه گیر

باعث کم شدن راندمان خامه گیرها می شود بنابراین بهتر است از خامه گیرهای مکانیکی هرماتیک یا غیرقابل نفوذ به هوا استفاده گردد.